3. Mövcud olduğu dövr (Tarixi zaman)

Akkad İmperiyası e.ə. 2334–2154-cü illər arasında mövcud olmuşdur. Bu dövr aşağıdakı mərhələlərə bölünür:

4. İmperiyasının yaranması

Akkad İmperiyasının yaranması Sərgon I ilə bağlıdır. O, əvvəlcə Kish şəhərinin baş naziri idi, lakin öz qüvvəsi ilə Sumer şəhər-dövlətlərini fəth edərək, birinci mərkəzləşdirilmiş imperiyanı yaratdı.

Sərgonın uğurunun səbəbləri:

• Peşəkar ordu — ilk daimi ordu yaradıldı.
• Mərkəzləşdirilmiş idarəetmə — şəhərlərə imperiya loyallığı olan valilər təyin edildi.
• Dil siyasəti — akkad dili rəsmi dildən birbaşa idarəetmə dilinə çevrildi.
• Vahid pul siyasəti — akkad imperiyas tarixdə ilk dəfə metal pul vahidləri və onların qiymətli külçələrlə ekvivalntini (şekel, mina) təyin etmişdir.
• — akkad imperiyas tarixdə ilk dəfə metal pul vahidləri və onların qiymətli külçələrlə ekvivalntini (şekel, mina) təyin etmişdir.
• Sənətkarlıq və ticarətin inkişafı — imperiya Anadolu, İran və Səudiyyə Ərəbistanı ilə ticarət əlaqələri qurdurdu.

5. Akkad dili — ilk semit dili

Akkad dili semit dillərinin ən qədim yazılı nümayəndəsidir. O, sumer dilinin əvəzinə imperiyanın rəsmi dili oldu, lakin uzun müddət ərzində sumer ilə ikidilli (bilingual) sistem mövcud idi.

Akkad dilinin xüsusiyyətləri:

• Semit quruluş — triliteral köklər (3 samit), prefiks, sufiks, infleksiya
• Cuneiform (gil lövhə) yazısı — sumerlərdən miras qalmış, lakin akkad dilinə adaptasiya edilmişdir
• Hüquq, ticarət, diplomatiya və ədəbiyyatda istifadə — məsələn, "Gilqameş eposu" akkad dilində yazılmışdır

Akkad dili sonrakı dövrlərdə Assuriya, Vavilon və digər semit dövlətlərində davam etdi.

6. Mədəniyyət və irs

Akkad İmperiyasının ən böyük təsiri:

• İlk imperiya modeli — sonrakı assuriyalılar, vavilonlular, perslər və hətta romalılar bu modeldən təsirlənmişdir.
• İdarəetmə sistemi — valilik, mərkəzi idarə, vergi sistemi
• Diplomatiya — "Amarna məktubları" kimi sənədlər göstərir ki, akkad dili beynəlxalq kommunikasiya dilidir.
• Memarlıq — böyük məbədlər, qalalar, kanallar tikilmişdir.

7. Süqut və tarixi əhəmiyyəti

Akkad İmperiyasının süqutu:

• Daxili isyanlar
• Qutiyalıların (dağ tayfalarının) hücumu
• İqtisadi çöküş
• Təbii fəlakətlər (quraqlıq)

Lakin onun süqutu ilə birlikdə imperiya ideyası yoxa çıxmadı. Əksinə, Vavilon və Assuriya kimi dövlətlər bu modeli qəbul etdi və inkişaf etdirdi.

8. Nəticə

Akkad İmperiyası — tarixin ilk imperiyası, dilin ilk siyasi aləti, idareetmənin ilk mərkəzləşdirilmiş modeli idi. O, sadəcə bir dövlət deyil, sivilizasiya inqilabı idi. Onun qoyduğu əsaslar:

• Çoxmillətli idarəetmə,
• Mərkəzi ordu,
• Rəsmi dil siyasəti,
• Beynəlxalq əlaqələr

— sonrakı 3000 il boyu Qədim Şərqin siyasi və mədəni həyatını formalaşdırdı.

Akkad İmperiyası — sıradan dövlət deyil, tarixin ilk böyük sistemi idi.
Onun irsi — dil, qüvvə, nizam və idarə — bu günə qədər davam edir.